Choroby bakteryjne stanowiące największe zagrożenie w podchowach kontrolowanych węgorza
Andrzej K. Siwicki1, Barbara Kazuń1, Stanisław Robak1, Elżbieta Terech-Majewska2, Krzysztof Kazuń1, Edward Głąbski1
1Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Katedra Epizootiologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Węgorz zaliczany jest do gatunków o wysokim potencjale odporności na infekcje bakteryjne i dość często jest nosicielem patogennych bakterii dla innych gatunków ryb. W literaturze opisano przypadki wyizolowania bakterii od węgorza europejskiego wykazującego objawy chorobowe. Często były to infekcje mieszane wywołane przez bakterie: Aeromonas hydrophila, Aeromonas jandaei, Edwardsiella tarda, Plesiomonas shigelloides, Vibrio anguillarum, Vibrio vulnificus, Pseudomonas fluorescens, Pseudomonas anguilliseptica oraz Shewanella putrefaciens (Esteve i in. 1995).
Spośród wymienionych bakterii szczególnie patogenna dla węgorza jest Edwardsiella tarda. Wywołuje chorobę zwaną edwardsielozą u różnych gatunków ryb, m.in. węgorza japońskiego i europejskiego, łososiowatych (pstrąga), sumika kanałowego, suma europejskiego, karpia oraz tilapii. Bakteria ta występuje w wodzie i osadach dennych oraz wchodzi w skład normalnej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego wielu gatunków ryb, w tym często węgorzy. Nosicielami jej mogą być płazy oraz ptaki, izolowana jest u ryb wolno żyjących i hodowlanych na wszystkich kontynentach. Edwardsiella tarda powoduje bardzo duże straty w intensywnych systemach podchowu węgorza w Japonii, Korei, czy na Tajwanie i zaliczana jest do najgroźniejszych chorób bakteryjnych w Azji. Największe straty powoduje u młodego węgorza w temperaturze wody powyżej 24°C, a śnięcia dochodzą nawet do 95% obsad. Najczęściej bramą wniknięcia jej do organizmu jest uszkodzona skóra lub błona śluzowa przewodu pokarmowego. Z pierwotnego miejsca zasiedlenia bakteria wędruje do różnych narządów wewnętrznych. Uważa się, że czynnikiem zjadliwości tych bakterii może być otoczka na zewnątrz komórki bakteryjnej, która umożliwia szybką adhezję do komórek błon śluzowych gospodarza oraz chroni bakterię przed fagocytozą przez neutrofile i makrofagi/monocyty. Objawy chorobowe są mało charakterystyczne. W początkowym okresie rozwoju choroby stwierdza się drobne zmiany skórne w postaci owrzodzeń, umiejscowione głównie w przednio-bocznym rejonie ciała, które przekształcają się następnie we wrzody i ropnie, a nawet dużych rozmiarów pęcherze wypełnione gazem o nieprzyjemnym zapachu. Zmiany martwicze postępują aż do warstwy mięśni (ropnie w mięśniach). Dość często można zaobserwować depigmentację skóry, przekrwienie i obrzęk okolic odbytu oraz obrzęk brzusznej części ciała. Zmiany anatomopatologiczne występujące przy tej chorobie, to przede wszystkim: płyn wysiękowy w jamie ciała, białe guzki zawierające duże ilości bakterii w nerce, wątrobie i śledzionie oraz na błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Wątroba chorych ryb jest obrzękła i przybiera kolor żółty. Choroba rozprzestrzenia się bardzo szybko i powoduje duże straty w podchowach węgorza i innych gatunków ryb. Izolowane patogenne szczepy Edwardsiella tarda są oporne na większość antybiotyków stosowanych w terapii infekcji bakteryjnych u ryb, w tym również na oksytetracyklinę.