Autoszczepionki jako alternatywna metoda swoistej immunoprofilaktyki w hodowli ryb
Michał Cydzik
Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
Pogarszające się warunki środowiska wodnego i zmiany klimatyczne, a także poniekąd dynamiczny rozwój sektora akwakultury związany z intensyfikacją hodowli i wprowadzanie tzw. obcych, nowych gatunków ryb mają wpływ na sytuację epizootyczną w hodowli ryb łososiowatych. W naszym kraju dotyczy to m.in. pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss). Choroby te mają gównie podłoże bakteryjne i/lub wirusowe, często charakteryzuje je gwałtowny przebieg. Do takich chorób dotykających hodowle pstrąga tęczowego należy niewątpliwie ERM (choroba czerwonego pyska), wywoływana przez Gram-ujemną, oksydazo-ujemną pałeczkę Yersinia ruckeri, powodującą straty sięgające nawet 70% obsady ryb (Kumar i in. 2015). W przypadku tej choroby wybór skutecznej metody leczenia ryb jest z reguły dość trudny i czasochłonny, a leczenie powinno rozpocząć się jak najwcześniej, tuż po wystąpieniu pierwszych symptomów. Wykazano, że w gospodarstwach rybackich, które charakteryzują się cyklicznym występowaniem choroby ERM, wykorzystanie autoszczepionek może stanowić podstawę postępowania profilaktycznego (Santos i in. 2005, Rathor i Swain 2024). Wydaje się, że jest to najefektywniejsza oraz per saldo najtańsza metoda w postępowaniu profilaktycznym przeciwko chorobom bakteryjnym przynoszącym znaczne straty ekonomiczne. Wykazano, ze najskuteczniejsza jest dwuetapowa procedura szczepienia pstrąga tęczowego, zwiększająca skuteczność ochrony zdrowia ryb. Poprzez podanie dwóch dawek szczepionki w określonych odstępach czasu, można uzyskać silniejszą i długotrwałą odpowiedź immunologiczną, co jest kluczowe w zarządzaniu zdrowiem ryb w hodowlach. Wybór odpowiednich metod szczepienia, czasu podania oraz monitorowanie warunków hodowli są kluczowymi elementami skutecznego programu szczepień (Bedekar i Kole 2022).
Celem niniejszego opracowania jest przegląd i analiza dostępnych danych literaturowych dotyczących stosowania szczepień ryb, ze szczególnym uwzględnieniem autoszczepionek i ich roli w profilaktyce chorób zakaźnych.