Wpływ zmiany diety na wskaźniki stresu i odpowiedź fagocytarną młodocianej troci (Salmo trutta)
Zdzisław Zakęś1, Maciej Rożyński1, Piotr Gomułka2, Rafał Rożyński3, Krystyna Demska-Zakęś2
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
2Katedra Ichtiologii i Akwakultury, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
3Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
Liczebność populacji anadromicznych ryb łososiowatych w zlewni Morza Bałtyckiego drastycznie spada (Dębowski 2018, HELCOM 2021). Przyczynami tego zjawiska są m.in.: zabudowa hydrotechniczna, fragmentacja rzek uniemożliwiająca wędrówki tarłowe, zanieczyszczenia skutkujące zamuleniem i niszczeniem naturalnych tarlisk, a także niekontrolowane połowy ryb wędrujących na tarło. Szczegółowe raporty i analizy tej sytuacji dotyczą dwóch gatunków, tj. łososia atlantyckiego (Salmo salar) i troci (Salmo trutta) (HELCOM 2011). Jedną z metod aktywnej ochrony troci są zarybienia materiałem wyprodukowanym w obiektach akwakultury dysponujących stadami hodowlanymi, uzupełnianymi dzikimi tarlakami łowionymi w czasie wędrówek tarłowych (Dębowski 2018). Przeważnie ryby z akwakultury charakteryzują się słabszą witalnością niż dzikie osobniki, a efektywność ich naturalnego rozrodu też jest niższa (Costas i in. 2013, Christie i in. 2014). Często efektywność zarybień hodowlanym materiałem troci jest niska, a wysoką śmiertelność po uwolnieniu ryb do cieków naturalnych tłumaczy się m.in. zmianą behawioru żywieniowego (z paszy komponowanej stosowanej w akwakulturze na pokarm naturalny), czy też zanikiem umiejętności zdobywania pokarmu w warunkach naturalnych (Czerniawski i in. 2011). Obecnie poszukuje się metod renaturalizacji materiału zarybieniowego produkowanego w akwakulturze, umożliwiających np. kształtowanie umiejętności zdobywania pokarmu naturalnego, a w efekcie poprawę zdolności adaptacyjnych do warunków naturalnych i zwiększenie wskaźnika przeżywalności (Donadelli i in. 2015, Krepski i Czerniawski 2019, Yang i in. 2020).
Produkcja materiału zarybieniowego w warunkach kontrolowanych może powodować obniżenie ich możliwości adaptacyjnych do naturalnych warunków środowiskowych, a w efekcie determinować efektywność zarybień (Donadelli i in. 2015). W przypadku ryb łososiowatych przyjmuje się, że jedynie około 15% zarybianego narybku osiąga dojrzałość płciową (Beamish i in. 2010, Irvine i in. 2013), a największą śmiertelność materiału zarybieniowego obserwuje się tuż po jego uwolnieniu do wód naturalnych. Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w obniżonej odporności materiału z wylęgarni, słabo wykształconych zachowaniach antydrapieżniczych czy też zmianach behawioru żywieniowego (Manassa i McCormic 2012). Stosowanie pasz komponowanych często dostarczanych „do woli”, punktowo (stosowanie karmników) i w ściśle określonych porach dnia nie sprzyja wykształceniu naturalnych umiejętności poszukiwania pożywienia, niezbędnego do przeżycia w nowych warunkach. Zróżnicowanie diety ryb w podchowalni i wprowadzenie do niej żywego pokarmu w okresie przedzarybieniowym może zmienić behawior żywieniowy i skutkować zwiększeniem ich przeżywalności po uwolnieniu do cieków naturalnych (Donadelli i in. 2015). W badaniach prowadzonych na łososiu atlantyckim wykazano, że ryby uczą się odpowiednich zachowań żywieniowych poprzez obserwację oraz interakcję z innymi osobnikami (Brown i Day 2002, Brown i Laland 2002). Ryby podchowane w urozmaiconym środowisku mają też mniejsze skłonności do ryzykownych zachowań zwiększających możliwość kontaktu z drapieżnikiem (Roberts i in. 2011). Zmiana rodzaju pokarmu skutkuje też modyfikowaniem mikrobiomu przewodu pokarmowego, co może mieć wpływ na proces trawienia, przyswajania i wykorzystania składników odżywczych (Yang i in. 2020). Efektem takich działań może być zwiększenie przeżywalności po zarybieniu (Hyvärinen i Rodewald 2013).
Celem prezentowanych badań było określenie wpływu zmiany diety (pasza komponowana na pokarm naturalny (żywe ryby)) i czasu jej stosowania na stan zdrowotny młodocianej troci w warunkach akwakultury.