Presja kormorana po okresie lęgowym na jeziorach Polski w 2021 roku
Dariusz Ulikowski1, Piotr Traczuk1, Krystyna Kalinowska1, Andrzej Kapusta2,
Michał Kozłowski3, Konrad Stawecki2, Arkadiusz Duda2, Robert Czerniawski4,
Jan Mazurkiewicz5, Jacek Rechulicz6, Krzysztof Kozłowski7
1Zakład Rybactwa Jeziorowego, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
2Zakład Ichtiologii, Hydrobiologii i Ekologii Wód, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
3Zakład Hodowli Ryb Jesiotrowatych, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
4Katedra Hydrobiologii i Zoologii Ogólnej, Uniwersytet Szczeciński
5Zakład Doświadczalny Technologii Produkcji Pasz i Akwakultury w Muchocinie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
6Katedra Hydrobiologii i Ochrony Ekosystemów, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
7Katedra Ichtiologii i Akwakultury, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Kormoran jest dużym, rybożernym ptakiem, licznie występującym na terenie Polski, którego populacja lęgowa od ponad 10 lat przekracza 25 tys. par (Krzywosz i Traczuk 2013, Bregnballe i in. 2014, Wardecki i in. 2021, Traczuk i in. 2022). Jest to ptak migrujący, który przylatuje na teren naszego kraju najczęściej wczesną wiosną (luty/marzec) i przebywa przez cały sezon lęgowy, czyli do końca lipca (Bzoma 2011). Po tym okresie kormorany mogą opuścić dotychczasową kolonię lęgową i przenieść się na inne, bardziej odległe tereny łowieckie. Zjawisko to określane jest jako dyspersja polęgowa (Hénaux i in. 2007). Pod koniec lata i/lub wczesną jesienią rozpoczynają się typowe migracje na cieplejsze tereny umożliwiające przezimowanie kormoranów. Warto zaznaczyć, iż spora grupa ptaków zimuje w Polsce. Od kilkunastu lat przybywa danych na temat rozmieszczenia kolonii lęgowych kormorana w Polsce, liczebności gniazdujących ptaków, a ostatnio także w zakresie liczebności zimujących ptaków i ich miejsc zimowania. Pomimo tej aktualnie prowadzonej inwentaryzacji, niewiele jest informacji o wielkości populacji ptaków niegniazdujących i usytuowaniu miejsc noclegowych. Ponadto, jeszcze mniej wiadomo o wielkości populacji ptaków przemieszczających się w obrębie naszego kraju lub migrujących z innych terenów, pomimo że powszechnie widziane są kormorany w okresie wczesnojesiennym.
Kormorany odżywiając się wyłącznie rybami, bezsprzecznie powiązane są ze zbiornikami wodnymi, które są dla nich żerowiskiem. Natomiast wyspy i obszary nadbrzeżne są lęgowiskami, noclegowiskami i miejscami odpoczynku (Traczuk 2013). Dzienne zapotrzebowanie pokarmowe kormorana zawiera się w szerokim zakresie od 251 do 1410 g (Carss 1997, Grémillet i in. 2000), chociaż w wielu opracowaniach przyjmuje się, że ptak ten zjada 400-500 g ryb dziennie. Długotrwały pobyt kormoranów związany z okresem lęgowym, czy też późniejszym rozproszeniem i migracją może znacząco oddziaływać na strukturę ichtiofauny w akwenach, na których żeruje (Gwiazda i Amirowicz 2010, OvegDrd i in. 2021). W dotychczasowych badaniach wykazano, że głównymi ofiarami kormoranów są ryby o niewielkich rozmiarach (Martyniak i in. 2003, Russel i in. 2003, Gaye-Siessegger 2014), głównie reprezentujące gatunki licznie występujące w zbiornikach wodnych, takie jak okoń, płoć, ukleja, krąp i leszcz (Krzywosz i Traczuk 2009, Bzoma 2011, Traczuk i in. 2021). Prowadzone w 2021 r. badania ichtiofauny w wybranych jeziorach Polski pozwoliły na określenie struktury gatunkowej ryb, a jednocześnie dostarczyły informacji o obecności kormoranów na analizowanych wodach.
Celem niniejszej pracy było oszacowanie presji kormoranów po okresie lęgowym na 145 jeziorach Polski o powierzchni ł 50 ha, położonych w ośmiu województwach. Liczbę jezior przypadającą na poszczególne województwa przedstawiono na rycinie z układem podziału administracyjnego Polski (rys. 1). Badania były prowadzone w okresie od 5 lipca do 5 października 2021 r.