Gospodarowanie zasobami troci wędrownej w dorzeczu Łeby – stan aktualny i perspektywy
Adam M. Lejk
Zakład Logistyki i Monitoringu, Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy
Pierwsze informacje o występowaniu troci wędrownej Salmo trutta m. trutta L. w rzece Łebie pochodzą od von dem Borne (1882). Rozróżnia on świadomie w swojej książce gatunek troci (Meerforelle) od łososia (Lachse). Ponadto istnieją zapisy, iż w 1249 r. zakonowi norbertanek z Żukowa podarowano ziemie nad Łebą wraz z „jazem do połowu łososi” (Śliwiński 2003). Wyróżnienie tego faktu wskazuje na duże znaczenie „łososia”, w domyśle troci z rzeki Łeby już w XIII w. Późniejsze wzmianki pochodzą z Inwentarza starostwa lęborskiego z 1638 r., w którym jest mowa o dwóch jazach zamkowych w Lęborku z zainstalowanymi pułapkami na łososie. Rocznie z obu punktów pozyskiwano do 400 sztuk „łososi” (Labuda 1959). W XX w. obecność troci w dorzeczu Łeby została potwierdzona m.in. przez Kaja (1954), Chrzana (1959), Chełkowskiego (1965) czy Dębowskiego i in. (2002). Rzeka Łeba, w porównaniu do innych rzek przymorskich, cechowała się niezbyt licznym stadem troci wędrownej, stąd też jej znaczenie w gospodarce łososiowej było zdecydowanie mniejsze niż w innych rzekach pomorskich (Kaj 1954, Chełkowski 1965). Próby scharakteryzowania troci wędrownej z dorzecza Łeby podjął się Chrzan (1959). Dysponował on materiałem biologicznym pobranym od 45 osobników odłowionych przez rybaków w rejonie ujścia Łeby w latach 1945-1955. Jak podkreśla sam autor, zastosowanie selektywnych narzędzi rybackich oraz niewielka liczebność próby jaką posiadał, nie pozwalała na dokładniejszą analizę tej populacji, stąd informacje jakie przedstawia mają charakter wyłącznie orientacyjny. Późniejsze badania nad homingiem troci wypuszczanych do rzek pomorskich wykazały najwyższy odsetek osobników powracających do Łeby (80,0%) wśród populacji troci pochodzących z rzek Pomorza (Dębowski i Bartel 1995).
Na początku XXI w. znaczenie Łeby jako rzeki „trociowej” znacznie wzrosło, nie tylko z gospodarczego punktu widzenia, ale również pod względem wędkarskim, jako atrakcyjnego łowiska troci. Sytuacji tej sprzyjały tworzące się kluby i towarzystwa wędkarskie, skupiające wokół siebie miłośników Łeby, którzy za główny cel postawili sobie ochronę rzeki oraz podnoszenie świadomości ekologicznej wśród lokalnego społeczeństwa.
W ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie populacją troci z rzeki Łeby również wśród ichtiologów. Od 2004 roku prowadzony jest coroczny monitoring zagęszczenia narybku na naturalnych tarliskach zlokalizowanych w wybranych dopływach Łeby (Radtke i in. 2021). W kolejnych latach dokonano charakterystyki tarlisk i gniazd tarłowych troci w dorzeczu Łeby (Lejk i in. 2010), przedstawiono ocenę możliwości naturalnego rozrodu tego gatunku w systemie rzeki Łeby (Lejk i Martyniak 2011), jak również przeprowadzono badania radiotelemetryczne tarlaków migrujących na rozród (Dębowski i in. 2011). Ponadto przeprowadzono badania nad porównaniem parametrów wzrostu narybku z tarła naturalnego i pochodzącego z zarybień (Lejk i in. 2024) oraz dorosłych osobników wędrujących na tarło (Lejk i in. 2021).
W niniejszej pracy usystematyzowano wiedzę o aktualnym stanie dostępności dorzecza Łeby dla troci wędrownej oraz zebrano istniejące informacje dotyczące charakterystyki ichtiofauny dorzecza Łeby. Zebrane informacje mogą okazać się pomocne w pracach konserwacyjno-restytucyjnych skupiających się na pozostałych gatunkach ryb dwuśrodowiskowych i/lub reofilnych występujących w dorzeczu Łeby. W oparciu o rys historyczny zaprezentowano dane dotyczące zarybień oraz połowów troci łebskiej. Dodatkowo zaprezentowano wcześniej niepublikowane statystyki odnoszące się do połowów komercyjnych troci w morzu oraz rekreacyjnych w rzece Łebie. Znajomość tych faktów jest konieczna do świadomego i zrównoważonego gospodarowania populacją troci w dorzeczu Łeby.