J. Zdanowska, J. Cupiał, B. Samulowska-Dramińska, 2001 – Bibliografia pracowników Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza 1995-2000 – Wyd. IRS, s. 121
WSTĘP
Jubileusz 50-lecia Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza obchodzony w 2001 roku skłania do wielu refleksji, podsumowań i przedstawienia dorobku publikacyjnego. Dorobek ten opisano w bibliografiach osobowych, które opracowywano od pierwszych lat funkcjonowania Instytutu.
Początkowo pracami bibliograficznymi zajmował się doc. Andrzej Rudnicki, a następnie mgr Jerzy Waluga. Niniejsza bibliografia, opracowana przez obecny zespół Działu Informacji Naukowej (mgr Jadwiga Zdanowska, inż. Jadwiga Cupiał, mgr Barbara Samulowska-Dramińska), zawiera spis prac opublikowanych w latach 1995-2000.
Wcześniejsze opracowania, pt.: Instytut Rybactwa Śródlądowego. Problematyka – Bibliografia, ukazywały się kolejno w latach 1965, 1971 i 1975, a „Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza. Bibliografia 1976-1985” - w 1988 roku.
W tych opracowaniach przedstawiano dorobek publikacyjny pracowników IRS od początku funkcjonowania Instytutu oraz zmiany organizacyjne, które w nim następowały w miarę upływu czasu. Oprócz szczegółowych spisów publikacji, zawierały one indeksy autorskie i tematyczne. Poprzednie bibliografie cechowały się układem alfabetyczno-autorskim, a opis publikacji sporządzano według obowiązujących wówczas zasad.
Niniejsza „Bibliografia pracowników Instytutu Rybactwa Śródlądowego” została sporządzona zgodnie z obowiązującymi obecnie normami, dlatego różni się od opracowań opublikowanych w przeszłości. Cechuje się ona zmienionym opisem bibliograficznym i innym układem zrębu głównego, czyli spisu publikacji. Opis bibliograficzny składa się z następujących części: tytuł pracy, autorzy, miejsce publikowania (tytuł czasopisma lub nazwa wydawnictwa), dane numeryczne (rok opublikowania, numer tomu i zeszytu, strony). Poszczególne elementy opisu dobrano indywidualnie dla każdej publikacji w zależności od jej cech formalno-wydawniczych. Podobnie jak wcześniejsze bibliografie, posiada także indeks autorski oraz indeks haseł przedmiotowych. Indeks autorski pozwala ocenić, jaki udział w dorobku publikacyjnym mają poszczególni pracownicy, zaś w indeksach przedmiotowych uwidacznia się tematyka badawcza Instytutu. Obecność wielu nazwisk (ponad 300) w indeksie autorskim na tle około 50-osobowej kadry naukowej Instytutu, świadczy o szeroko zakrojonej współpracy z wieloma ośrodkami badawczymi w Polsce i zagranicą.
W Instytucie realizowano bardzo obszerną tematykę badań obejmującą wszystkie aspekty rybactwa śródlądowego. Obiektami badań w ciągu minionych 50 lat były prawie wszystkie gatunki ryb - słodkowodne i anadromiczne. Dużo uwagi w ostatnich latach poświęcono restytucji gatunków zagrożonych wyginięciem oraz możliwościom hodowlanym różnych gatunków ryb. Badano zdrowotność ryb, ich układ immunologiczny i podatność na choroby. Wysiłki badawcze Instytutu skupiały się również na problemach akwakultury, między innymi na hodowli raków. Prowadzono jednocześnie badania środowiskowe pozwalające ocenić jakość wód i stopień ich eutrofizacji.
Zespół pracowników naukowych Instytutu publikował rocznie w minionym 50-leciu od 30 do 296 (średnio 95) prac naukowych, artykułów, monografii lub referatów, poświęconych teoretycznym aspektom rybactwa śródlądowego z uwzględnieniem przyrodniczych uwarunkowań bytowania ryb w wodach słodkich, jak i praktycznym metodom hodowli ryb i ich połowów. Pierwsze lata działalności charakteryzowały się mniejszym tempem publikacyjnym, czyli liczbą prac ukazujących się drukiem w danym roku wydawniczym, ponieważ w początkowym okresie, czyli w latach pięćdziesiątych, główny wysiłek skierowano na stworzenie bazy materialnej, umożliwiającej przeprowadzanie badań.
Tempo publikowania prac w Instytucie z roku na rok ulegało przyspieszeniu. Do 1965 r. pracownicy opublikowali 581 prac, a bibliografia opracowana dla lat 1976-1985 zamyka się już liczbą 1997 publikacji. W latach 1995-2000 opublikowano 1227 prac, a więc średnio 204,5 pozycji rocznie (tab.1), w przeliczeniu na jednego pracownika - ponad 4 publikacje rocznie. W zestawieniu tym nie uwzględniono kilku pozycji, które dołączono później, więc ostatecznie bibliografia zawiera opis 1234 publikacji. Prawie połowa dokonań publikacyjnych to prace popularno-naukowe lub popularne, świadczące o wkładzie Instytutu w popularyzację wiedzy.
Instytut jest głównym ośrodkiem naukowym w kraju, gdzie dokumentowana jest cała polska literatura z zakresu rybactwa, zarówno w formie bibliografii, jak i od 1981 r. w postaci skomputeryzowanej bazy danych w ramach ogólnopolskiego Systemu Informacji o Gospodarce Żywnościowej. Bibliograficzna baza danych SIGŻ-IR zawiera kilkanaście tysięcy rekordów i jest udostępniana usługowo wszystkim zainteresowanym. Literatura publikowana przez Wydawnictwa IRS jest ponadto opracowywana do zagranicznych systemów informacji: ASFIS, AGRIS, FISHLIT, BIOSIS.
Wydawana w Instytucie „Bibliografia Polskiej Literatury z zakresu rybactwa śródlądowego” obrazuje stan polskiego piśmiennictwa dotyczącego wód śródlądowych. Na jej podstawie oceniono, jaki udział w tym piśmiennictwie mają pracownicy Instytutu (tab.2). Powyższa bibliografia dziedzinowa, oprócz podstawowej tematyki rybackiej, uwzględnia również wiele aspektów środowiska wodnego oraz w mniejszym stopniu zagadnienia dotyczące wędkarstwa, akwarystyki, jakości wód powierzchniowych, gospodarki wodnej. Ponad 20 % prac publikowanych w Polsce o rybach, rybactwie i wodach śródlądowych, jest udziałem pracowników Instytutu (tab.2).
Czasopisma i książki publikowane w Polsce na temat rybactwa śródlądowego i nauk o środowisku wodnym znajdują się w zbiorach biblioteki Instytutu. Są one udostępniane szerokim rzeszom czytelników wywodzących się z różnych środowisk, nie tylko naukowych. Bibliotekę odwiedzają czytelnicy w różnym wieku i o różnych zawodach, których łączy jedno - zainteresowanie rybami i środowiskiem wodnym. Dział Informacji Naukowej, w skład którego wchodzi biblioteka, pełni w Polsce funkcję głównego banku informacji o rybach, rybactwie i środowisku wodnym. Szybkie dostarczanie informacji o publikacjach, zarówno najnowszych jak i opublikowanych wiele lat temu, jest możliwe nie tylko dzięki skomputeryzowanym bazom danych, ale także dzięki sporządzonym bibliografiom.